Het huis ligt aan het einde van het pad. Ik rijd tussen de weilanden met paarden door naar een boerderij. De kinderen zijn vrolijk aan het schommelen in de tuin. Ik ben even niet zeker of dit wel het juiste adres is. Maar dan wordt ik tegemoet gelopen door de dochter. Ik kom binnen in de keuken, een soort museum van gezellige brocante spulletjes. Een kamer verder ligt hij opgebaard. 

Hij is al verzorgd door de wijkverpleegkundige, die de afgelopen 48 uur gewaakt heeft. Zij heeft ook het contact met ons gelegd. In de dagen die volgen doe ik de controle van de opbaring en bereid de logistiek van de uitvaart verder voor. Samen met de wijkverpleegkundige ga ik naar de kerk om afspraken te maken met de koster. Met de echtgenote en de dochter heb ik weinig contact, de zoon is wat toegankelijker.

Op de dag van de uitvaart loop ik de boerderij binnen en hoor ik de weduwe Für Elise spelen. Alle deuren van het huis staan open, het is prachtig weer. Het huis waaraan hij zoveel heeft geklust, waar hij zijn laatste adem heeft uitgeblazen, is een plek om met eerbied te verlaten. De kist wordt in de rouwauto gezet en het hele gezin loopt achter de rouwauto aan, over de onverharde weg naar het einde waar de buren staan te wachten om hem de laatste groet te brengen. 

Hij overlijdt tijdens zijn vakantie op Lanzerote aan een hartstilstand waar hij met zijn vrouw op vakantie is. Het duurt uiteindelijk 13 dagen voordat de repatriëring kan plaatsvinden. Dat is twee dagen voor de uitvaart. Een spannende en verdrietige tijd voor zijn vrouw. Wat het extra moeilijk maakt is dat tijdens deze dagen het eerste besef doordringt dat het Coronavirus ook in Nederland zijn gevolgen gaat krijgen. 

De familie zit ingewikkeld in elkaar: dit was zijn vierde partner. Van de vier partners zijn er twee overleden. Zijn vrouw is met haar vorige partner een zoon van 16 jaar verloren en heeft uit haar eerste huwelijk twee zonen. Een stiefdochter neemt de organisatie op zich en met haar regel ik de uitvaart. De jongste zus van de overledene voelt zich buitengesloten. Uiteindelijk pleit ik ervoor dat zij hem met mij wegbrengt naar het crematorium, wat zij zeer op prijs stelt.

Dat de mensen voorzichtig worden door de eerste signalen van het Coronavirus blijkt ook tijdens het afscheid in de Woudkapel. Enkele mensen durven niet te komen. Verder verloopt het afscheid zoals we nog gewend zijn. Een maand later zitten we in een heel andere werkelijkheid. 

Ze overlijdt op 87-jarige leeftijd in een verzorgingstehuis waar ze sinds februari is opgenomen. Ik ken de familie en zij vragen of ik de uitvaart wil begeleiden. Het is coronatijd, maar gelukkig mag de familie bij haar zijn tijdens en vlak na haar overlijden. In dit tehuis zijn ze wat minder streng. 

We laten haar overbrengen naar het rouwcentrum in Zeist, waar de familie gezamenlijk de kist sluit. 

De afscheidslocatie vindt de familie perfect. Ze kunnen zelf hun indeling maken door per gezin de stoelen bij elkaar te zetten. We ontvangen de mensen met koffie en thee, die klaarstaan op een buffet. Ze wordt herdacht met mooie verhalen door haar kinderen en kleinkinderen, veel foto’s en muziek. 

Na het afscheid is er een lunch voor alle aanwezigen - door de familie verzorgd. Daarna wordt ze uitgezwaaid en brengen we haar naar Den en Rust samen met haar man en dochter. Achteraf is de familie eigenlijk heel blij met dit besloten en intieme afscheid.

Hij overlijdt na een paar dagen in het ziekenhuis gelegen te hebben. Heel plotseling voor zijn vrouw en dochters. We spreken af bij een van zijn dochters in de keuken, waar we na een soort van stoelendans, met z’n drieën aan tafel gaan zitten en de rest van de familie naar een andere ruimte vlucht. Het blijft ingewikkeld.

Vader wordt bij deze dochter in een kantoor in hun tuin opgebaard. Een prachtige plek. Voor de deur staat zijn groen oude legermotor, die hij zelf heeft opgeknapt. 

Jaren geleden heeft hij zijn uitvaart al voorbereid. Hij wilde het sober houden. Alles staat keurig op papier. Ook de verzekeringspapieren. Met daarbij op een geel post-it briefje: “Net genoeg voor een zuinig kopje koffie  . .”.

De familie besluit om zelf thuis afscheid te nemen en hem met elkaar weg te brengen naar Den en Rust voor een crematie. Op deze dag staat er een erehaag in de straat van familie, vrienden en buurtbewoners. Het is een sobere uitvaart, precies zoals hij het wenste. 

Ze is maar een week in hospice Demeter geweest tot haar overlijden. Anderhalf jaar geleden krijgen zowel zij als haar man te horen dat ze kanker hebben. Beiden doorstaan een heftige tijd met chemokuren en bestraling. Haar man gaat nu gelukkig weer goed. Ze heeft een lieve dochter en zoon, die ook erg bij hun vader betrokken zijn. 

We bereiden de uitvaart met haar man en de kinderen voor. Haar man is niet gewend om zijn emoties de vrije loop te laten en kapt de onderwerpen af die hem emotioneren. De kinderen nemen dan ook veel beslissingen. 

Op de dag van de uitvaart, eind maart, is het prachtig weer. Buiten staan de sta-tafels en vuurkorf. Helemaal zoals de familie het zich had voorgesteld. Met veel bloemen om de kist heen wordt het een mooie bijeenkomst.

Met haar man en dochter brengen we haar naar het crematorium. Een van de onderwerpen die ik had besproken en die hij had weg gewuifd was of hij mee wilde rijden in de rouwauto. Dat leek hem toen te emotioneel. Tijdens onze rit naar Laren geeft hij opeens te kennen dat hij dat toch wel graag had gedaan. Ik bel de chauffeur en we vinden een plekje waar we even kunnen stoppen zodat hij in de rouwauto kunnen stappen. Zo is hij toch nog het allerlaatste stukje dicht bij haar. 

De dagen voor haar overlijden is het een komen en gaan van dierbare vrienden en vriendinnen. Ik ben ook ontboden. Ze ligt in haar eigen slaapkamer en vertelt me nauwelijks hoorbaar waar ik de DVD kan vinden, waarop twee stukken staan die op haar uitvaart te horen moeten zijn en nog een kleine aanwijzing voor haar kaart. Glashelder is ze, maar haar lichaam is op. 

Ze heeft een bijzonder leven geleid. Een sterke zelfstandige vrouw, één keer getrouwd om een vluchteling  aan een verblijfstatus te helpen. Als verpleegkundige op tal van plekken in de wereld geweest en overal vrienden gemaakt. Ze streed voor rechtvaardigheid op allerlei terreinen. Haar Nederland stond open voor vluchtelingen. Tot op hoge leeftijd stond ze op de barricaden. Twee jaar voor haar overlijden heeft ze mij laten weten dat ze graag wilde dat ik haar uitvaart zou doen. Ik was verrast, omdat haar nichtje een collega uitvaartondernemer in Naarden is. 

Haar lichaam wilde ze ter beschikking van de wetenschap stellen. En zo is het gegaan, binnen 24 uur zijn ze haar op komen halen. Het was twee uur ’s nachts toen we haar uitgeleide deden. Daarna begon een hectische tijd van voorbereiden. Het nichtje en ik kwamen gelukkig tot een transparante samenwerking. Dat resulteerde in een geweldige viering in de Geertekerk. Grote ronde tafels gaven meteen verbinding. Dat was ook fijn voor alle mensen die alleen gekomen waren. Met 150 mensen hebben we afscheid genomen van dit memorabele leven. 

Na het overlijden van een gemeenschappelijke vriend, heb ik een voorbereidend gesprek. Hij komt uit de jazz scene en is zich in een rotje geschrokken wat er er allemaal bij komt kijken als je overlijdt. Hij heeft vrienden, maar verder kind noch kraai. Ik begeleid hem. Hij wil zijn lichaam schenken aan de medische wetenschap en wordt geaccepteerd. Hij is als een kind zo blij. Na dit traject wordt ik benaderd door een vriend van de Jazz muzikant, hij wil nu ook alles regelen. Hij is beeldend kunstenaar, zijn familieleden zijn allemaal overleden, maar hij is een persoon met enig aanzien in de kunstwereld en een aangenaam bescheiden mens. Hij organiseert een overzichtstentoonstelling en de gastenlijst kunnen we gebruiken voor de rouwkaart te zijner tijd.

Ruim een jaar later belt hij. Hij heeft nog een paar dagen te leven en zal dan euthanasie krijgen. Zijn plannen zijn inmiddels gewijzigd. Hij heeft op het nippertje ook geprobeerd of zijn lichaam naar de wetenschap kon, maar daar hadden ze geen plek. Deze actie was ingegeven door zijn angst dat het allemaal toch veel te veel ging kosten. Hij vraagt me aan de telefoon of het niet goedkoper kan. Ik ga nog eens puzzelen. Dan bel ik de executeur die hoogst verbaasd is dat ik gebeld ben. De wens was om het helemaal stil te houden. We kijken samen naar de kostenbegroting en dat gaat wel goed komen. Ik bel de kunstenaar met deze geruststellende mededeling op. Dat geeft hem rust. Beter zo!

Met drie goede vriendinnen van hem bereid ik de uitvaart verder voor. De dag voor de uitvaart is er de mogelijkheid om afscheid van hem te nemen in het uitvaartcentrum. Hij ligt op zijn zijde in een wade. Tussen drie schilderwerken op grote ezels. Bij hem ligt het boek van Don Quichotte, zijn leesbril en een klein kunstwerkje van een jonge aanbidder. De uitvaart zelf bestaat uit het luisteren naar een muziekstuk van 21 minuten. Prachtig. Verder geen toespraken. 

Ik word regelmatig verrast door de opening die mensen kiezen als zo ons bellen om een overlijden door te geven. Je weet niet altijd direct waar het naar toe gaat. Ook nu. De dochter valt met de deur in huis: “ jullie staan altijd in het krantje, ik heb steeds gedacht: die moet ik hebben.” En dan volgt de mededeling dat haar bijna 100-jarige moeder is overleden.

Het is coronatijd, dus het zal een kleine samenkomst worden, maar dat was het anders denk ik ook geweest. Op deze leeftijd is het sociale netwerk meestal behoorlijk klein geworden. Moeder heeft twee dochters. Hun stemmen lijken op elkaar, maar verder verschillen ze bijna in alles. De ene dochter is hip en modern, de andere dochter houdt van klassiek. Af en toe bemerk ik enige animositeit. Als ik naar het 06-nummer van de jongste vraag en ze naar haar handtas grijpt, zegt de oudste: “je kent je 06-nummer toch wel uit je hoofd?”. Toch zullen ze het met elkaar moeten rooien. Ze zijn verstandig genoeg om dit te beseffen.

De bijeenkomst vindt plaats in Amersfoort. De dominee uit het verzorgingshuis waar moeder woonde, leidt de dienst. De dochters vertellen over hun gelukkige jeugd. Na afloop gaan we naar de begraafplaats, op dat moment begint het te hozen. De temperatuur is aangenaam en het is windstil. Onder de mooie witte Alting & Res paraplu’s lopen we de begraafplaats op naar het graf. Als we terugkomen is het weer droog. 

Begin april heb ik telefonisch contact. Haar echtgenoot heeft longkanker en hij is uitbehandeld. Ze zijn samen in quarantaine - het is nog steeds coronatijd. Op 24 mei belt ze nogmaals: hij gaat waarschijnlijk snel overlijden en zo gebeurt het ook - nog geen 3 uur later. 

Ze wonen midden in het centrum in een prachtig appartement. Hij wordt thuis opgebaard. Nog geen twee weken terug is zijn broer overleden. De familie heeft veel te verwerken, maar ze zijn heel rustig en enigszins gelaten. 

Op zaterdag is de uitvaart. We dragen hem het appartement uit op een overvol Vredenburgplein midden tussen de marktkramen. De rouwauto kan er nog net komen. Vandaar uit, loopt de familie naar de afscheidslocatie Palladio. Een prachtige plek midden in de stad, waar je je in Zuid-Frankrijk waant. Het past net met 30 personen (op 1,5 meter afstand). Enigszins improviseren vanwege corona, maar misschien juist daarom wordt het een mooi, intiem en informeel afscheid. Het is ook nog eens prachtig weer en we kunnen daarna buiten de lunch (in de meegenomen boxen) nuttigen. Daarna brengen we hem met 5 personen naar Den en Rust. 

Het gaat niet lang meer duren. Ongeveer alles aan zijn lichaam heeft het begeven, terwijl hij toch pas 66 jaar is. Hij is een topdocent die op handen gedragen wordt door zijn pupillen, hun ouders en collega’s. Twee maanden voor zijn pensioen ingaat overlijdt hij. Ik bereid de uitvaart voor met zijn vrouw en haar broer. Ze kennen mij van eerdere uitvaarten.

Het is nog steeds coronatijd. Het gezelschap is beperkt tot dertig mensen, gelukkig mag er inmiddels wel weer horeca. De school dringt aan op een livestream, ze willen graag betrokken worden. Na lang wikken en wegen besluit mevrouw dat ze dat ten koste vindt gaan van de intimiteit. Er wordt wel een video registratie gemaakt, die ze na afloop kunnen delen. De uitvaart is prachtig, de deuren van de aula staan open, het thema is de zee. 

 Het meest indruk maakt het verhaal van twee neven. Ze vertellen over hun suikeroom, die hen kennis heeft laten maken met muziek, festivals en het leven. Je wenst iedereen zo’n oom toe. Na de laatste groet, brengen we de kist weg over het laantje en overhandigen de kist aan de aula medewerker die op ons staat te wachten onder de bomen. Ze blijkt Bo te heten tot grote vreugde van mevrouw. De lievelingshond van haar man, die ze thuis heeft gelaten, heet ook Bo. Voor haar is de cirkel hiermee rond en voelt het als een geschenk.