15 jaar Alzheimer, dat is een zwaar vonnis. Vanaf haar tweeënzestigste merkt ze dat ze aan het vergeten raakt. Ze is zich heel bewust van de weg die ze te gaan heeft. Haar vrienden roemen haar om haar moed en acceptatie. De Alzheimer begint nadat haar grote liefde plotseling overlijdt. Ze hebben elkaar op latere leeftijd leren kennen. Beiden worden in beslag genomen door hun werk. De één woont in Roermond, de ander in Utrecht. Eerst een lat-relatie, en na hun pensioen samenwonen, dat is het plan. Zover zal het niet komen. 

Een jaar na het overlijden van haar partner, vertoont ze de eerste tekenen van Alzheimer. Ze heeft geen kinderen en na verloop van tijd zal er iets moeten gebeuren. Dan blijken er lieve neven en nichten te zijn die zich over haar ontfermen. Niet toevallig. Ze was hun lievelingstante, veel moderner en onconventioneler dan hun eigen ouders die nooit weg zijn gegaan uit Drenthe. Met deze tante kon je spannende reizen maken naar alle uithoeken van de wereld. Een tante met wie je veel meer deelde dan met je eigen moeder. Nu ze overleden is blijkt hoezeer ze van haar houden. 

Neef en nicht doen samen de laatste verzorging en kleden haar. Als ik op het toneel verschijn, ligt ze al keurig op haar bed in de kamer van het verzorgingshuis. Met grote zorgvuldigheid bereiden we haar uitvaart voor. Er komt een donkerrode wade en een opbaarplank. Als ze in de wade gewikkeld is, wordt deze bedekt met wel 40 rode rozen en zo verlaat ze het Bartholomeus gasthuis. De stagiaire die ik bij me heb, mag er bij zijn. Ze is net 20 en heeft nog nooit een overledene gezien. Ze is onderdeel van een bijzonder en liefdevol ceremonieel.

In mei van dit jaar krijgt ze te horen dat ze ongeneeslijk ziek is (acute leukemie). Begin september bespreek ik met haar en haar echtgenoot de uitvaart. Ze is heel uitgesproken en weet precies wat ze wél, maar ook wat ze niét wil. Ze hebben samen 3 volwassen kinderen en schoon-kinderen en 7 kleinkinderen. Op het moment van het gesprek gaat het eigenlijk heel goed met haar. Maar desalniettemin, overlijdt ze al op 16 oktober.

Het is snel gegaan voor haar man en kinderen, maar ze hebben ook het gevoel dat ze goed afscheid van haar hebben kunnen nemen en ze zijn blij dat ze niet erg heeft hoeven lijden. 
De kinderen ploeteren door tientallen fotoboeken en maken prachtige collages met achterliggende muziek uit 5 fases van haar leven. De sprekers zijn afgestemd op de beelden. Muziek, beeld en de sprekers vormen zo een vloeiend geheel. Haar echtgenoot vertelt heel liefdevol over hun gelukkige huwelijk samen. 


Toen zijn vrouw zo ziek werd, heeft hij een camper gekocht, zodat ze er nog samen op uit konden trekken. Gelukkig hebben ze dit nog verscheidene keren kunnen doen. Vandaag wordt zij in haar mooie wilgentenen mand in de camper vervoerd, eerst vanuit het woonhuis naar de kerk, daarna naar de Oranjerie voor de condoleance en tot slot met haar man en de eigen kinderen naar het crematorium. Haar man zit de hele reis voorin met de ingehuurde chauffeur. Nu staat de camper te koop.

Als hij mij belt, is er nog hoop dat hij voldoende hersteld voor een stamcel transplantatie. Na het eerste gesprek met zijn echtgenote erbij, zoeken we diezelfde dag nog samen met zijn dochter het graf uit en komen we de week erna samen met alle kinderen (nog 2 zonen). Een paar dagen later hoort hij dat hij niet meer behandeld kan worden. Twee dagen daarna overlijdt hij ’s avonds in het bijzijn van zijn gezin in het UMC. Het is dan twee dagen voor Kerst. Door de komende feestdagen kan de uitvaart pas in het nieuwe jaar plaatsvinden.

Het afscheid vindt plaats in het clubhuis van de voetbalvereniging. Hij heeft jarenlang in het bestuur gezeten. In die tijd is de club groot geworden, is er een fusie bewerkstelligt en een geheel nieuw complex gebouwd. Twee weken voor zijn dood wordt hij, door middel van een versnelde procedure, door de burgemeester geridderd voor zijn verdiensten. Het is een grootse uitvaart. Iedereen neemt een losse bloem mee. We steken ze in de rasters van het hek bij de ingang. Dat levert een prachtige bloemenhaag op. 


De dochter rijdt haar vader in zijn eigen camper naar de voetbalclub. Er zijn veel vrijwilligers die een steentje willen bijdragen. Het is een indrukwekkend afscheid met een humoristische muzikale twist aan het eind: “Er is leven na de dood” van Freek de Jonge klinkt door het clubgebouw. Na de condoleance dragen we hem door de haag van bloemen naar de camper en brengen we hem met een grote groep naar de begraafplaats.

Hij vraagt of wij de uitvaart van zijn ongetrouwde en kinderloze broer willen verzorgen. Zijn broer woont vlak achter ons kantoor in een piepklein huisje. Hij is overleden in het ziekenhuis. 
Het spijt hem dat het zo is gelopen, ze konden daar niets meer voor zijn broer doen en het zou fijn zijn geweest als hij in zijn vertrouwde huisje had kunnen overlijden.

Zijn broer was timmerman van beroep en heeft zijn huisje van boven naar beneden, ieder hoekje en gaatje met handige, mooi afgewerkte kasten, zitjes en tafels vol getimmerd. Het zal ze de nodige hoofdbrekens kosten om het huisje weer in de originele staat op te leveren aan de verhuurder. Wat zonde van al dat vakwerk!

De uitvaart is een intieme en liefdevolle gelegenheid met alleen de naaste familie. Ze willen op een later tijdstip een herdenkingsbijeenkomst organiseren voor zijn vrienden. 
De timmerman is in een mooie wade gewikkeld, die ik speciaal voor hem besteld heb. Zijn schoonzus maakt foto’s zodat die later aan de vrienden getoond kunnen worden. Enkele weken later loopt de broer van de timmerman weer bij mij binnen op kantoor om te vertellen hoe hartverwarmend het afscheid met de vrienden was. Hij heeft het mooi afgesloten voor zijn broer.

Op Oudjaars-dag overlijdt de moeder van mijn lieve buurvrouw. Ze weet dat ik heel druk ben. Ze is zo dankbaar dat ik de uitvaart wil doen dat het mij ontroert. Voor mij is het vanzelfsprekend dat ik de uitvaart ga verzorgen, natuurlijk maak ik daar tijd voor. Haar moeder zat 10 jaar in een rolstoel en was de laatste jaren dementerend. Samen met haar man (ze zijn al 60 jaar samen) woonden ze sinds kort -vanuit Leiden- in een verzorgingstehuis in Driebergen. De echtgenoot is ook vergeetachtig en wilde lange tijd terug naar zijn huis in Leiden. Het leek net beter te gaan, ze voelden zich eindelijk een beetje thuis in Driebergen.

Ze waren altijd samen en hij was voortdurend met haar in de weer. En nu is ze er niet meer. Hij kan het niet bevatten. Heel aandoenlijk en verdrietig om hem daar zo hulpeloos te zien zitten. 



Het afscheid is in de Parklaankerk. Met de uitvaartbus rijden we met de familie daar naar toe. Na de condoleance brengen we haar naar de begraafplaats in Leiden, waar ze al jaren geleden een graf hebben uitgezocht omdat ze toen nog dachten dat ze er naar konden kijken vanuit hun huis. Aangekomen bij de begraafplaats wil haar man niet mee naar het graf. Hij blijft in de bus zitten. Wat zal het moeilijk voor hem zijn zonder zijn geliefde vrouw.

Samen met een goede vriendin van de familie verzorgen we haar. Ze heeft een jaar geleden gehoord dat ze alvleesklierkanker heeft. Wonderbaarlijk genoeg heeft ze nog 12 maanden mogen leven.
Ze is dat afgelopen jaar erg afgevallen en haar wens was dat ze in haar trouwjurk (want die paste weer) zou worden opgebaard. Tot en met de laatste dag voor haar overlijden, wilde ze iedere dag opgemaakt worden en omdat ze dat zelf niet meer kon, hielp haar oudste zoon haar hier heel vaak mee. Ook nu weet hij precies hoe ze opgemaakt moet worden. Hij doet dit heel subtiel en met precisie. Het resultaat is prachtig. En als ze in haar mooie eenvoudige crème kleurige jurk met oorbellen in de kist ligt, zegt haar zoon: “Ze is net een engeltje”.

De kinderen uit dit hechte gezin, oudste dochter en twee zonen, gaan hard aan de slag met het maken van een foto compilatie en daaruit blijkt hoeveel fantastische reizen ze samen hebben gemaakt. Dierbare herinneringen aan een zorgeloze tijd.
 Op de dag van de uitvaart heeft haar man het bruidsboeket met witte rozen laten namaken voor op de kist. De belangstellenden is gevraagd een witte roos mee te nemen, die we in vele vazen om haar kist zetten. Het is een prachtig gezicht, de kist in een zee van witte rozen.
Een mooi afscheid.

Ze is de laatste tijd hard achteruitgegaan. En nu gaat het opeens zo slecht, dat haar jongste dochter met haar zoon hals over kop terug moeten komen van hun vakantie op Bali. Gelukkig zijn ze op tijd om afscheid te nemen in het ziekenhuis. Na het overlijden krijgt moeder haar mooie koningsblauwe jurk aan. Voor de familie fijn om te zien. Een heel ander gezicht dan de laatste dagen voor haar dood, toen ze er zo slecht uitzag. Ik ken deze familie. Ook de fanatieke oma die naast de tennisbaan het jeugd competitie team (waarin ook mijn dochter zat) enthousiast stond aan te moedigen en aanwijzingen te geven. Bij de uitvaart blijkt hoe close ze met haar zijn en hoeveel ze voor hen heeft betekend. De twee dochters en vijf kleinkinderen zijn intens verdrietig over het verlies van hun moeder en oma.

Alhoewel de familie in eerste instantie denkt dat ze haar niet meer willen zien, kiezen ze toch voor een opbaring in een 24-uurs rouwkamer. Dit blijkt een goede beslissing, want uiteindelijk bezoeken ze haar meerdere malen. Bij het afscheid spreken de dochters en kleinkinderen emotioneel en liefdevol. Ze hebben een uitgebreide foto compilatie gemaakt. De voorganger leidt de ceremonie. Het is een prachtig afscheid met veel meer mensen dan verwacht.

Ik word gebeld. Haar 57-jarige vader is overleden in Maastricht, een zelfdoding. Ze vraagt of ik zijn uitvaart wil begeleiden. In maart 2018 heb ik de uitvaart van haar moeder begeleid. We besluiten vader naar Utrecht te brengen, waar zij en de andere 3 kinderen wonen. Ze is heel hecht met haar halfzusjes en broer. Zij vervult de rol van oudste zus en samen nemen ze de beslissingen. Het is erg gecompliceerd voor hen. Het contact met hun vader was net weer enigszins hersteld. Het jongste broertje van 16 jaar wil zich het liefst van alles distantiëren. Maar de anderen trekken hem erbij. 

Wat het extra ingewikkeld maakt: vader zat in een nog niet afgewikkelde scheiding met een Belgische vrouw en heeft sinds een jaar een nieuwe vriendin in Maastricht. De kinderen hebben beide vrouwen nog nooit ontmoet. De vriendin probeert zoveel mogelijk mee te doen in de aanloop naar de uitvaart. De kinderen geven haar gelukkig wel enige ruimte. 

Het wordt een intiem afscheid in een klein gezelschap. De kinderen spreken allemaal, hoe moeilijk het ook voor hen is. De vriendin vertelt haar verhaal en de uitgekozen muziek is passend. De foto compilatie is een mooie aanvulling op deze bijeenkomst. 

Heel knap hoe deze jonge mensen zo’n ingewikkeld proces met elkaar hebben volbracht. Ondanks hun onbegrip en vele vragen hebben ze liefdevol afscheid genomen van hun vader. Ik heb groot respect voor de jonge vrouw. Ze heeft een heftig jaar achter de rug - binnen 1 jaar beide ouders verloren - en desondanks is ze optimistisch, krachtig en liefdevol!!

Hij is 91 jaar geworden. Met zijn vrouw woont hij sinds enige jaren in een verzorgingstehuis. Ik ga naar een boerderij die wat achteraf ligt. De familie wacht mij op. Een oudste dochter en twee zonen. Een van de zonen heeft het boerenbedrijf van zijn vader (en gebouwd door zijn opa) overgenomen. Alle drie de kinderen zijn daar geboren en getogen.

Vader wordt die dag dan ook in ‘zijn boerderij’ opgebaard. De stal van de 36 koeien is op nog geen 10 meter afstand. Het is warm deze dagen en we moeten erg oppassen voor de vliegen. Maar gelukkig kan de kist geopend blijven tot de dag van de uitvaart.

Een introverte, zeer gereformeerde familie waar ik moeilijk contact mee krijg, zo is mijn indruk na een aantal dagen. Ik kijk dan ook een beetje op tegen het afrondende gesprek. Verrassend genoeg is er nu ineens meer ruimte voor ontspanning en hebben we een heel geanimeerd gesprek waar ik alle ins en outs te horen krijg over hun jeugd en het leven op de boerderij.

Het verzorgingshuis is twee jaar geleden geopend voor vermogende oude mensen. Het ligt op een steenworp afstand van de Vecht. We kwamen hier eerder voor een uitvaart. Nog maar 1 maand geleden. Kennelijk hebben we het goed gedaan, want het personeel heeft ons aangeraden bij deze familie. Het is een klein clubje, zoon en dochter. Beide arts. De dochter is chaotisch en de zoon compenseert het door rechtlijnigheid. Op enig moment loopt het gesprek waarin we de uitvaart voorbereiden vast. We lassen een rustmoment in en ik vraag wat er misgaat in de communicatie tussen broer en zus. Nu komen de tranen, zus voelt zich eenzaam, een outsider in de familie. Haar broer ontdooit. Dit intermezzo lucht op. Vanaf nu hebben we goed contact. Grootste zorg is dat er niet genoeg tijd is om alle muziek te laten horen die de dochter heeft uitgezocht voor haar moeder. In de kamer staat een grote zwarte vleugel. Op één van de laatste foto’s die gemaakt is, zie je moeder zittend achter het klavier met mooie oude gegroefde handen. Dit is wat moeder en dochter delen, in wat verder een moeizame relatie is geweest. Het komt allemaal goed, de muziek is prachtig en bij het laatste stuk muziek – onder verwijzing naar de oorlog die moeder als jonge vrouw meemaakte - lopen de rillingen over mijn rug.